Czy wiesz, ze stres może być pozytywny? Że możesz nauczyć się z nim radzić? Czy wiesz czym jest poczucie sprawstwa albo koherencja i jaki mają wpływ na radzenie sobie ze stresem? Zapraszam do lektury.
Stres pojawia się jako odpowiedź na silnie oddziałujący bodziec (stresor).
Stresorem może być zarówno pozytywne wydarzenie (np. ślub) jak i negatywne, natomiast siła jego oddziaływania w dużej mierze zależy od tego, jakie znaczenie sami mu nadamy, czyli od tego, co myślimy na temat danego stresora (jak interpretujemy różne zdarzenia) oraz od tego, jak oceniamy swoje umiejętności poradzenia sobie z nim. Stres pozytywny (eustres) może być motywujący i pomagać w osiąganiu celów natomiast stres negatywny (distres) może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych i emocjonalnych, szczególnie jeśli jest przewlekły lub intensywny. W krótkotrwałym okresie stres może być użyteczny, ponieważ pomaga organizmowi dostosować się do sytuacji. Jednak przewlekły stres, może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca, depresja, zaburzenia snu, a także osłabienie układu odpornościowego.
Źródła stresu mogą być różnorodne i różnią się w zależności od indywidualnych doświadczeń i sytuacji życiowych.
Najczęstsze źródła stresu to praca (np.wysoki poziom obciążenia pracą, konflikty w miejscu pracy, obawa przed utratą pracy), relacje interpersonalne, problemy finansowe lub zdrowotne, zmiany życiowe czy wydarzenia światowe jak np. pandemia, którą przeżyliśmy nie tak dawno temu. Co więcej, wysokie oczekiwania wobec siebie i dążenie do doskonałości mogą prowadzić do chronicznego stresu – czyli sami możemy być jego źródłem. Stresory często się kumulują – istnieje np. Skala stresorów (Life Events Scale), która pomaga oceniać poziom stresu związanego z różnymi wydarzeniami życiowymi.
No ok, a jak radzić sobie ze stresem?
Zrozumienie, co wywołuje u osoby stres, jest pierwszym krokiem do jego kontrolowania. Warto zastanowić się nad sytuacjami, ludźmi lub czynnikami, które wywołują negatywne emocje. Zdrowy styl życia (np. odpowiednia ilość snu), aktywność fizyczna, techniki relaksacyjne mogą być szczególnie korzystne w pokonywaniu codziennych trudności. Siatka społeczna oraz umiejętność przyjmowania wsparcia społecznego to również kluczowe metody w radzeniu sobie ze stresem. Czasami jednak, jeśli stres jest ciężki i przewlekły, warto rozważyć skonsultowanie się z terapeutą lub psychologiem, którzy pomogą opracować bardziej zaawansowane strategie radzenia sobie ze stresem.
Czy można pracować nad odpornością na stres?
Zawsze! Ponownie zdrowy styl życia, siatka społeczna dająca wsparcie, rozpoznawanie źródeł stresu i stosowanie skutecznych strategii radzenia sobie z nim może pomóc w zmniejszeniu negatywnego wpływu stresu na zdrowie. Warto też podkreślić, że alkohol, narkotyki i inne substancje mogą pogorszyć reakcję na stres i wpłynąć negatywnie na zdrowie układu nerwowego, mimo że którkotrwale mogą pomóc zagłuszyć emocje związane ze stresem. Warto też popracować nad radzeniem sobie z niepewnością, poczuciem sprawstwa czy koherencją.
Radzenie sobie z niepewnością, ale jak?
Na przykład poprzez akceptację faktu, że niepewność jest częścią życia. Nie jesteśmy w stanie kontrolować wszystkiego, co dzieje się wokół nas, więc ważne jest, aby zaakceptować, że niektóre rzeczy są poza naszym zasięgiem. Ucz się rozpoznawać, jakie emocje towarzyszą twojej niepewności (strach, niepokój czy frustracja?). Stwórz rutynę czy plan – to także może pomóc w poczuciu większej kontroli nad sytuacją. W miarę możliwości planuj swoje działania, aby unikać chaosu. Nauka efektywnego rozwiązywania problemów również może tutaj pomóc – rozważ kroki, które można podjąć, aby zaradzić sytuacji lub działać w jej kontekście. Pamiętaj, że radzenie sobie z niepewnością jest procesem, który może wymagać czasu i wysiłku. Nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania, które działa dla każdego. Eksperymentuj z różnymi strategiami i znajdź te, które najlepiej odpowiadają twoim potrzebom i sytuacji życiowej.
Poczucie sprawstwa to również istotne pojęcie w kontekście radzenia sobie ze stresem.
Odnosi się ono do przekonania, że jesteśmy zdolni do wpływania na nasze życie, podejmowania decyzji i kontrolowania naszych działań. Osoby z silnym poczuciem sprawstwa mają przekonanie, że są w stanie podejmować decyzje, które wpływają na ich życie. Czują się odpowiedzialne za swoje wybory, są aktywne w dążeniu do swoich aspiracji. Przyjmują odpowiedzialność za swoje działania, zarówno w sukcesach, jak i porażkach oraz nie przypisują winy innym lub okolicznościom zewnętrznym. Poczucie sprawstwa jest pożądane w życiu, ale może różnić się między osobami i w różnych okresach życia. Wpływają na nie czynniki takie jak doświadczenia życiowe, wsparcie społeczne, kultura i wychowanie. Jeśli ktoś ma trudności z poczuciem sprawstwa, terapia lub wsparcie psychologiczne mogą pomóc w rozwoju tego aspektu zdrowia psychicznego. Dążenie do zrozumienia własnych celów i wartości, a także rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji i działania, może pomóc w wzmocnieniu poczucia sprawstwa.
Ostatnie pojęcie, które chciałam krótko omówić to poczucie koherencji.
Jest to koncepcja wprowadzona przez Aarona Antonovskiego, która składa się z trzech głównych elementów: Zrozumienie (Comprehensibility), czyli przekonanie, że wydarzenia w życiu mają sens i można je zrozumieć. Zaradność (Manageability), czyli przekonanie, że można podejmować działania i radzić sobie w sytuacjach trudnych i stresowych. Znaczenie (Meaningfulness), czyli przekonanie, że wartości i cele życiowe są ważne i mają sens. Osoby odczuwające poczucie koherencji wierzą, że warto żyć, dążą do realizacji swoich celów i doznają satysfakcji z życia. Poczucie koherencji może być kształtowane przez doświadczenia życiowe, wsparcie społeczne, kulturowe konteksty i wiele innych czynników. Jeśli ktoś ma niskie poczucie koherencji lub doświadcza trudności w radzeniu sobie ze stresem, terapia może pomóc w rozwijaniu tych aspektów.
Jeżeli czujesz, że stres negatywnie wpływa na twoje życie – zapraszam na konsultacje – porozmawiajmy o tym, jakie metody radzenia sobie ze stresem w Twoim przypadku mogą być skuteczne.